Ένας συνδυασμός εσωτερικών πολυσχιδών αιτιών και εξωτερικών πολιτικών παραγόντων αλληλοτροφοδοτούμενων και αλληλοεπηρεαζόμενων οδήγησε τη χώρα μας σε οικονομικά, κοινωνικοπολιτικά και εν στενή έννοια πολιτισμικά αδιέξοδα. Η ελληνική κοινωνία βρέθηκε αντιμέτωπη με μια υπαρξιακής φύσεως κρίση. Ήταν η κατάληξη και το οδυνηρό αποτέλεσμα χρόνιων κακοδαιμονιών και πολύμορφων στρεβλώσεων της ελληνικής ζωής που για πολύ καιρό δεν είχαν αντιμετωπιστεί. Η υπέρβαση αυτού του μεγάλου και δύσκολου κάβου όμως απαιτεί μια βαθύτερη και ουσιαστικότερη ανάλυση των αιτιών και των λαθών που οδήγησαν στην σημερινή κατάσταση.
Τελευταία, επιχειρείται από πολλούς μόνο η οικονομική ανάλυση των βιοτικών μεγεθών και ο αριθμητικός αντίκτυπος που αυτοί έχουν στην καθημερινότητα των πολιτών. Οι περισσότεροι ασχολούνται με το μέγεθος του χρέους, των ελλειμμάτων, των spreads, τα νούμερα του ΑΕΠ, χωρίς να εντρυφούν σε άλλες πτυχές του προβλήματος. Όταν γίνεται λόγος για έναν ολόκληρο λαό θα ήταν τουλάχιστον ελλιπές να μην ερευνηθεί αυτή η πρωτοφανής κρίση στις υπόλοιπες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής των Ελλήνων. Όλο και πιο πολλοί είναι αυτοί που κατατείνουν τελικά στην απογοητευτική άποψη ότι στην χώρα μας υπάρχει έλλειμμα θεσμικό, αξιακό, ηθικό, πνευματικό.
Εδώ και δεκαετίες έχει επικρατήσει στην χώρα μας η έκφραση «γαία πυρί μειχθήτω» σε όλες τις ηλικίες και τους τομείς παραγωγής. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για αυτή την νοοτροπία έχει σίγουρα η ελληνική οικογένεια. Κατά το πλείστον οι γονείς μεταλαμπάδευσαν στα παιδιά τους την αντίληψη ότι δουλειά είναι ο,τι δεν λερώνει, τα γαλούχησαν με την αντίληψη σκοπό της ζωής τους να βάλουν τον διορισμό σε μία δημόσια θέση και ότι πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν επιστήμονες.
Κυριάρχησε επί χρόνια η ιδέα της αποστροφής από την χειρονακτική εργασία θεωρώντας την υποτιμητική και de monde. Όμως η ίδια η ετυμηγορία της λέξεως (χειρ-άναξ) δείχνει αφεντιά και εξουσία. Η απόλαυση των προνομίων και των παχυλών μισθών του δημοσίου έγινε απώτερος στόχος των νέων. Οχλοβωούν ορισμένοι ότι το πρόβλημα της χώρας μας είναι η ανεργία. Είναι όμως προφανές ότι αυτή η δικαιολογία αποτελεί τραγική φενάκη που οδηγεί σε μεγαλύτερα αδιέξοδα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η … εργασία. Κάποτε έγραφαν ότι δεν υπήρχαν χέρια για τις αμέτρητες δουλειές. Σήμερα, έπρεπε να κατακλυσθεί η Ελλάδα από 1,5 εκατομμύριο μετανάστες για να αποδειχθεί ότι δουλειά υπήρχε, ενώ δεν υπήρχε διάθεση για εργασία.
Είναι λογικό να παρακμάσει η οικονομία μας αν αναλογισθεί κανείς ότι ενώ η ναυτιλία που προσφέρει το 5,6% του ελληνικού ΑΕΠ απασχολεί μόνο το 1% του πληθυσμού της χώρας και η αγροτική παραγωγή που προσφέρει το 6,6% του ΑΕΠ απασχολεί μόνο το 14,5% του πληθυσμού.
Η επί χρόνια επικράτηση αυτής της εμετικής απέχθειας προς τις μη πνευματικές εργασίες είχε ως συνέπεια την μαζική συσσώρευση πτυχιούχων που δικαίως αναζητούν θέση εργασίας σε μια κορεσμένη και απάνθρωπη αγορά.
Ακόμα, χαρακτηρίζει χρόνια μια λάθος νοοτροπία την ελληνική παιδεία σε όλους τους βαθμούς της. Το σχολείο, όπως λειτουργεί σήμερα πετρώνει τους νέους δημιουργικά σαν τα παιδιά της Νιόβης. Βάζει όρια στον ορίζοντα, στην σκέψη και στα ενδιαφέροντα τους. Κυριαρχεί η τάση χαμηλοποίησης των παιδιών, μη αφήνοντας τα να θρώσκουν άνω. Από την άλλη το πανεπιστήμιο προετοιμάζει πτυχιούχους ικανούς μόνο για κατάληψη δημοσίων θέσεων. Το εντελώς απογοητευτικό και δυσάρεστο είναι ότι άλλαξε το έμβλημα του σχολείου. Δεν είναι πλέον η γλαυξ αλλά οπαπαγάλος. Τέτοιους μαθητές παραδίδει στην κοινωνία.
Η οργάνωση και λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας περικλείεται στη φράση «λίθοι πλίνθοι κέραμοι ατάκτως ερριμένα». Αρκέσθηκε στην συνεχή εναλλαγή από την δεξιά στην αριστερή ιδεολογία και τούμπαλιν. Διαχώρισε κατά καιρούς τους πολίτες σε συντηρητικούς και ριζοσπάστες, πατριώτες και μη, αδιαφορώντας κάθε φορά για το μέλλον των επόμενων γενεών. Δεν σκέφτηκε ποτέ πως ό,τι είχε δεν το κληρονόμησε από τους προγόνους της, αλλά το δανείστηκε από τους απογόνους της. Καλλιεργήθηκε συστηματικά η ατομικιστική νοοτροπία του «εγώ» αδιαφορώντας για το σύνολο. Ο καθένας διύλιζε τον κώνωπα και κατάπινε την κάμηλο. Οι λάθος πρακτικές, οι στραβές νοοτροπίες, οι παραλείψεις, ο ωχαδερφισμός, ο ράθυμος καιροσκοπισμός, ο λαϊκισμός, η κατάχρηση δικαιωμάτων, η καταστρατήγηση θεσμών και ο άκρατος κομματισμός οδήγησαν στο σημερινό τέλμα.
Η δημοκρατία καταστράφηκε διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία, όπως είχε πει στην αρχαιότητα ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.).
Νικόλαος Π. Νικολακόπουλος (Φοιτητής νομικής Αθηνών)
